از قدیم الایام مردم دنیا باور داشتن که ماه کامل میتونه روی جسم و روح آدم تاثیر بذاره، مثلا آدم رو عصبی و پرخاشگر کنه. حتی کلمه “دیوانه” هم ریشه در کلمه لاتین ماه داره.
ما تنها حیواناتی نیستیم که تحت تاثیر چرخه ماه هستیم. ماه نه تنها جزر و مد دریاها رو تحت تاثیر قرار میده، بلکه روی زندگی موجودات دریایی هم تاثیر داره. خیلی از جانواران دریایی مثل مرجان، کرم لولهای، جوجه تیغی دریایی، نرمتنان، ماهیها و خرچنگها، تخمریزیشون با ماه کامل هماهنگه، احتمالا به خاطر نور بیشتر.
اما دانشمندا تا مدتها این ادعاها رو در مورد انسان رد کردن و خیلی از تحقیقات نتایج متناقضی داشتن. چندتا تحقیق بزرگ هم هیچ افزایش قتل یا بستری شدن در بیمارستانها یا بخشهای سلامت روان در زمان ماه کامل رو نشون نداد. ولی الان اوضاع داره تغییر میکنه چون تحقیقات جدید نشون میده که چرخه ماه روی بعضی از آدما تاثیر ظریفی داره، مخصوصا وقتی که صحبت از چیزایی مثل خواب، چرخه قاعدگی زنها و تغییر خلق و خوی آدمای دو قطبی باشه.
نتایج به اندازه کافی هست که شک کنیم به این باور قدیمی که ماه هیچ تاثیری روی ما نداره. کریستین تسمار-رایبل، یه متخصص ساعت بیولوژیکی از دانشگاه وین اتریش، که تو این تحقیقات جدید شرکت نداشته، میگه: «این دادهها هستند و ما باید به عنوان یک دانشمند سعی کنیم اونها رو درک و توضیح بدیم.»
بی خوابی در سیاتل
برخی از یافتههای اخیر، هوراسیو دلا ایگلیسیا، محقق خواب در دانشگاه واشنگتن در سیاتل را شگفتزده کرد.
او و همکارانش از ساعتهای مچی ردیاب فعالیت برای پیگیری الگوهای خواب، حداقل یک هفته تا دو ماه، در دو جمعیت بسیار متفاوت استفاده کردند: تقریباً صد نفر از جوامع بومی توبا/قوم در آرژانتین روستایی، که بسیاری از آنها از برق استفاده نمیکنند، و صدها دانشجوی دانشگاه واشنگتن. اعضای جوامع بومی به طور متوسط ۴۰ دقیقه دیرتر به رختخواب میرفتند و در شبهای قبل از ماه کامل کمتر میخوابیدند. اما چیزی که دلا ایگلیسیا پیشبینی نمیکرد، کاهش مشابه خواب در بسیاری از دانشجویان در سیاتل، شهری بزرگ که در آن نور مصنوعی نور ماه را میپوشاند و دانشجویان اغلب نمیدانند ماه کامل چه زمانی است، بود.
او میگوید: «این بسیار شگفتانگیز بود.» شاید، او حدس میزند، شکارچیان جمعآوریکننده باستانی انسان راهی ناشناخته برای احساس چرخه قمری پیدا کردهاند تا درست قبل از ماه کامل، زمانی که در نیمه اول شب نور بیشتری برای به دست آوردن منابع یا فعالیتهای اجتماعی داشتند، هوشیار و فعال بمانند.
نتیجه غیرمنتظره دیگر: بسیاری از افراد در هر دو گروه مطالعه همچنین در اطراف ماه جدید، فاز قمری که ماه معمولاً قابل مشاهده نیست، کمتر میخوابیدند.
بدیهی است که داستان چیزی بیشتر از نور ماه است. دلا ایگلیسیا فرض میکند که نیروهای گرانشی ماه که در فازهای کامل و جدید قویتر هستند، میتوانند بر الگوهای خواب نیز تأثیر بگذارند. در این زمانها، خورشید، زمین و ماه در یک خط قرار میگیرند و کشش گرانشی روی زمین را از هر دو طرف به حداکثر میرسانند.با این حال، تسمار-رایبل که در موسسه آلفرد وگنر برای تحقیقات قطبی و دریایی و دانشگاه اولدنبورگ در آلمان نیز فعالیت میکند، میگوید هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد انسانها یا هر حیوان دیگری میتوانند چنین تغییرات جزئی در گرانش را تشخیص دهند.
کرم دریایی و تغییرات خلقی مرتبط با ماه
کرم لولهای دریایی به نام پلاتینریس دومریلی، موجود دریایی است که دانشمندان بیشترین مطالعه را روی آن انجام دادهاند. این موجود تغییرات در مدت زمان نور ماه را تشخیص میدهد، نه گرانش.
اما توماس وهر، روانپزشک بازنشسته موسسه ملی بهداشت روان در مریلند، فکر میکند که انسانها میتوانند تغییرات در گرانش یا اثرات بعدی گرانش بر میدان مغناطیسی زمین را حس کنند، اگرچه مشخص نیست که انسانها از چه حسی استفاده میکنند. او میگوید: «ما چیزهای زیادی در مورد نحوه پاسخدهی زیستشناسی به نیروها نمیدانیم.»
تغییرات خلقی مرتبط با ماه
وهر و همکارانش برای مطالعهای در سال ۲۰۱۷، ۱۷ بیمار دو قطبی را در ایالات متحده دنبال کردند که معمولاً هر چند هفته یکبار بین جنون و افسردگی چرخش داشتند. تغییرات خلقی بسیاری از بیماران با چرخه قمری هماهنگ بود، که در ماه کامل یا گاهی در ماه جدید رخ میداد. وهر میگوید: «افرادی هستند که واقعاً به هر دو واکنش نشان میدهند.» تیم او در مجموع ۳۷.۵ سال بیماران را پیگیری کرد.
جزر و مد تغییر میکند
بررسی تأثیر ماه بر سلامت انسان فقط یک موضوع کنجکاوی علمی نیست. این میتواند منجر به درک عمیقتر از سلامت انسان، رویکردهای آموزشی بهتر در ورزشکاران که عملکرد آنها به خواب مرتبط است و رویکردهای درمانی جدید برای شرایطی شود که به شدت به خواب مرتبط هستند، مانند اختلال دو قطبی.
دلا ایگلیسیا میگوید: «من فکر میکنم میتوانیم از این دانش برای پیشگیری از برخی علائم بیماری که به شدت به میزان خواب بستگی دارد، استفاده کنیم.»
پس از دههها رد کامل این ایده، این نتایج جدید دانشمندان را به این نتیجه میرساند که انسانها واقعاً قادر به تشخیص تغییرات ناشی از ماه هستند یا خیر و اگر چنین است، چگونه آنها را حس میکنند.
وهر میگوید: «من میدانم که محققان دیگری نیز در حال بررسی این موضوع هستند و این کار را جدی میگیرند.»
